5 200
Татар әдәбиятында модернизм юнәлеше, аның килеп чыгу һәм үсеш этаплары, үзенчәлекләре, иң күренекле тарафдарлары.
Модернизм төшенчәсен татар әдәбиты белемендә әле күптән түгел генә куллана башладык. Аның кулланылу тарихы зур түгел, каядыр 15 ел тирәсе. Озак вакытлар дәвамында (совет чоры йогынтысы белән бәйле) модернизм, романтизм кебек агымнар әдәбияттагы буржуаз агымнар буларак каралып килде. Идеализм фәлсәфәсенә йөз тота торган агымнар буларак, кире кагылды. Шуңа күрә совет идеологиясе барлык әдәби әсәрләрне реалистик әсәрләр буларак язарга чакырды, реалистик булмаган әсәрләрне дә реалистик буларак бәяләргә омтылды. Романтизм, модернизм сүзләрен әдәбият белеменнән бөтенләй алып атарга омтылыш булды. Ләкин тормыш һәрвакыт үзгәреп тора. Бигрәк тә 1986 елда башланган үзгәрешләр әдәбият белемендәге бу күренешләргә мөнәсәбәтне үзгәртте. Шул ук вакытта М.С.Горбачев башлаган үзгәртеп корулар әдәби мираска юл ачты һәм татар дөньясына татар әдәбияты, татар мәдәнияты, татар иҗтимагый фикере хакындагы моңа кадәр тыелып килгән бик күп материаллар кире кайтты. Бу материаллар шул кадәр күп һәм төрле иде. Алар совет чорында формалашкан бөтен карашларны үзгәртеп ташладылар. Модернизм да үзгәртеп корулар нәтиҗәсендә милли мәдәниятыбызга әйләнеп кайткан һәм шунда үз урынын тапкан күренешләрнең берсе. Модернизм турында сөйләгәндә, әлбәттә, аны татар яңарышы белән бәйләргә кирәк. Татар дөньясы озак вакытлар, Казан ханлыгы яулап алынганнан соң, ислам дине кысаларында сакланып кала һәм яши. Күпмедер күләмдә башка милләтләр, халыклар мәгърифәтчелек чорын кичергәндә, күпмедер торгынлыкка керә. Татар дөньясындагы чын мәгънәсендәге үзгәрешләр XIX гасырның икенче яртысында гына әзерләнә башлыйлар. Күренекле фикер ияләре, мәгърифәтчеләр татар милләтен үстерергә кирәк дигән мәсьәләне көн тәртибенә куялар. Бу үсешне алдынгы Европа дәүләтләре дәрәҗәсенә җитүдә күрәләр. Моны аң-белем тарату, халыкны белемле итү, мәктәп-мәдрәсәләрне үзгәртү, китап бастыруны җайга салу, вакытлы матбугат булдыру аша эшләргә телиләр. Әдәбият та шушы чараларның берсе буларак, игътибар үзәгенә куела. Мәгърифәтчелек хәрәкәте безнең халкыбызда шушы юнәлешләрне үстереп җибәрә: җәдит мәдрәсәләр ачыла, чит илләргә китеп, белем алучы зур бер яшьләр катламы пәйда була. Әлеге фикер ияләре үзләренең төп бурычын милләткә хезмәт итүдә күрәләр һәм татарларны милләт буларак оештыруга басым ясыйлар. Типографияләр, газет-журналлар ачу омтылышлары була. Шушы башланып киткән мәгърифәтчелек хәрәкәтенә 1905 елда башланып киткән рус революциясе нур өстенә нур булып килеп кушыла. 1905 елгы демократик үзгәрешләр татарларга вакытлы матбугат ачарга мөмкинлек бирә, сүз иреге пәйда була. Шушы мөмкинлектән файдаланып, татарлар яши торган бик күп шәһәрләрдә газета-журналлар чыга башлый, аларда әдәби, публицистик, фәнни материаллар тәкъдим ителә. Татар дөньясы 1905 елдан соң тузгып торган бер күчне хәтерләтә башлый. Бу хәрәкәт шул кадәр актив алып барыла: татарлар съездлар оештыралар, дөньядагы яңа хәрәкәтләрне үзләренә кертеп җибәрәләр. Мәдәни клублар, мәдәни чаралар, ярдәм хәйрия фондлары оеша. Тормышның төрле юнәлешләрендә татарлар кинәт кенә зур бер сикерешкә чыгалар. Шушы сикерешнең бер чагылышы модерн хәрәкәте, модернизм барлыкка килүдә дә күренә. Модернизмның барлыкка килүен без вакытлы матбуга туу, фәндәге, фикерләүдәге үзгәрешләр, рус әдәбияты, Европа әдәбияты белән таныш яшьләрнең мәйданга килүе белән бәйләп карыйбыз. Әлеге яшьләр Европада модернизм хәрәкәте үзәгендә торган фәлсәфәчеләрнең фикерләре белән таныш булалар һәм андагы идеяләрне татар дөньясына алып килергә омтылалар.
Модернизм турында сүз алып барганда, әлбәттә, Гегельнең фикерен искә төшерергә була. Гегель модернизмны дөньяны үзгәрткән һәм дөньяны баштан-аяк башка юнәлешкә бастырган хәрәкәт буларак карый. Гегель фикеренчә, модернизм һәрбер халыктан секуляризация хәрәкәте белән турыдан-туры бәйле. Ягъни дини фикерләүдән дөньяви фикерләүгә күчү белән турыдан-туры бәйле. Чөнки дин җавап биргән бик күп сораулар дөньяви фәлсәфәдә җавапсыз кала. Дөньяви фәлсәфә әлеге сорауларга яңа җаваплар эзли башлый. Яңа җаваплар аны модернизм фәлсәфәсенә алып килә. Мәсәлән, шундый сорауларның берсе – Алладан башка яшәү, кешенең Алласыз җәмгыятьтә яшәве. Менә бу сорау кешенең иманнан башка яшәве дигән сүз түгел. Иман һәм Алла бу очракта синоним буларак, ягъни параллель кулланылмыйлар. Бу сүз дөньявилыкка йөз тоткан җәмгыятьтә кешенең ничек итеп дөньяны танып-белү сорауларына җавап табуын аңлата. Мәсәлән, дин тормышны үзенчә аңлата, үзенчә бәяли. Дини фәлсәфә күзлегеннән караганда, бар нәрсә илаһи ихтияр белән эшләнә. Кеше, Илаһка якынаерга омтылып, үзе дә камилләшә, дөньяны да камилләштерә. Чөнки иң камил зат ул – Илаһ үзе. Кеше – Илаһның бер кыйпылчыгы, ул Илаһка омтылып, рухи камилләшү этабын үтә ала. Ләкин дөньяви үсеш юлына чыккан җәмгыятьтә кинәт кенә шушы камилләшү юлына караган сораулар барлыкка килә. Әлеге сорауларга җавап бирә торган әдәбият, сәнгать, иҗат модерн сәнгате хасил була. Менә татарларда модернизм турында сүз алып барганда, без, әлбәттә, сүзне Дәрдемәндтән башлап китәргә тиеш булабыз. Чөнки ничек кенә карасак та, беренче модернистик шигырьләр, әсәрләр (1904 ел) Дәрдемәндтән башлана. Аннан кала модернистик экспериментлар ясаган бер кеше дә булмый. Дәрдемәнд үзенең дөньяны танып-белү фәлсәфәсе белән, модернизм фәлсәфәсе белән, хаос поэтикасын татар әдәбиятына алып килә. Дәрдемәнд шигырьләре беренче тапкыр татар укучысына дөньяны танып белү мөмкин түгел икәнлеген хәбәр итә. Ә Дәрдемәнд үзе, чын мәгънәсендә, мөселман, Аллага ышана торган кеше. Без моңа бер генә дә каршы дәлил таба алмыйбыз. Ләкин мөселман шагыйре үзенең иҗатында модернизм фәлсәфәсе күтәрә торган сораулар куя башлый. Дөньяның танып беленә алмаслыгын, дөньяның хаос халәтендә булуын сөйли башлый. Мәсәлән, бер шигырен искә алыйк.
Гомерләрдер өелмәктә сагышлар
Урнашкандыр шиддатле кошлар
Һавалар тын. Коеп очра хыма юк
Азан ишетелсә дә, кыйбла нема юк
Гади генә, дүрт юллык шигырь. Дәрдмәнд иҗатында бу шигырь көтелмәгән бер мәгънә эчтәлегенә ия була. Кеше, лирик герй бу шигырьдә хаос халәтендә. Юлсыз кыә, зәмһарир шиддәтле кыш халәтендә азан ишетелә, ләкин барыр кыйбла юк. Менә бу XX йөз кешесе кичергән хаос халәтенең сурәтләнеше. Шушы символик иҗатында Дәрдемәнд тормышның танып беленә алмаганлыгын, танып-беленә алмаслык күренешләр, өннәр, нидалар, сагышлар барлыгын бәян итә башлый. Әлеге мәсьәләләр әкренләп татар прозасына да үтеп керә. Проза бөтенләй башка тел белән сөйли. Проза теле халыкка якынрак тел. Ул модерн фәлсәфәсен бөтенләй башка планда куя башлый. Мәсәлән, модернизм юнәлешендә татар әдәбиятына иң зур тзэсир ясаган кешеләрнең берсе ул Фатих Әмирхан була. Шул ук вакытта Фатих Әмирхан – реализм юнәлешендә дә, романтизм юнәлешендә дә иң зур тәҗрибәләр ясаган авторларның берсе. Ләкин Ф.Әмирханның “Татар кызы”, “Бер хәрәбәдә” кебек текстлары турыдан-туры модерн юнәлешендә иҗат ителгән әсәрләр буларак бәяләнәләр. “Бер хәрәбәдә” әсәре тормышның вакытлы булуын, кешенең, бәхетнең, матурлыкның юкка чыгуы турында сөйли. Әлеге фәлсәфәсе белән мөселман җәмгыятендә урнашкан дин фәлсәфәсенә каршы килә. Ул тормыштагы һәр нәрсәнең вакытлы булуын матурлык дәрәҗәсенә күтәрә, аның закончалык булуын исбатлый. “Татар кызы” әсәре кешенең рухи азатлыгы ниндидер бер кануннарга буйсындырылуны тормыштагы иң зур фаҗига буларак бәян итә. Ә кеше рухының билгеле-бер кануннарга буйсындырылуы – ислам диненең төп таләпләреннән берсе. Менә шушы эзләнүләр татар әдәбиятының Европа әдәбиятында барган эзләнүләрдән артта калмаганлыгы турында сөйли. Татар модернистик әдәбияты дигәндә, без, иң беренче чиратта, чиста модерн юнәлешендә әсәрләр язган кешеләрне атый алабыз. Гали Рәхим, Әхмәт Таңгатаров, Мөхәммәт Хәнәфи-Каймышев, Фатих Әмирхан. Шәриф Камал, Галимҗан Ибраһимов.
Гомумән, XX йөз башы татар әдәбиятында бик матур һәм кызыклы чор. Ул вакытта аерым бер шәхесләр татар әдәбиятын үзгәртү юлын модернизмда табалар. Махсус татар әдәбиятына кертергә дә омтылылар. Мәсәлән, теоретик яктан бу мәсьәләгә күз салган Җамал Вәлиди болай ди: “Теләсә ниди чит ботакны кисеп алып, үзебезнең туфракка утырткан очракта ул матур агач яки чәчәк булып үсеп китә ала”. Ягъни дөнья дөнья әдәбиятындагы модернизм күренеше татар әдәбияты туфрагына утырган очракта матур чәчәк булып үсә ала торган күренеш итеп бәяләнә теоретик яктан. 1912 елда татар дөньясында “Аң” журналы барлыкка килә. Бу журналны оештыручылар арасында Габдулла Тукай һәм Фатих Әмирхан барлыгын беләбез. Әлеге журналның редакторы Әхмәтгәрәй Хәсәни була. Танылган “Гасыр” типографиясе хуҗасы. “Аң” журналы “Без 1905 елны уяндык таң белән” дигән сүзләр белән ачылып китә. Бу журналны оештыручылар модернизм сәнгатен татар дөньясына алып килүне үзләренең төп максатлары итеп куялар. Журналның һәр санында модернизм юнәлешендәге әсәрләр басылып килә. Беренче саннан ук модерн юнәлешендәге экспериментлар оештыра башлый. Беренче санда Фәтих Әмирханның “Шәрык йоклый” дигән нәсере тәкъдим ителә. Нәсергә Леконт де Ноэльның рәсеме бирелә. Анда бер шәрке кимеле кеше йоклап ята, наргилә тарткан, уянмаслык тирән йокыда ята. Әлеге нәсер татар дөньясын йокыда булуда гаепли, уянырга чакыра. Башка халыклар уянып, зур үсешкә ирешкән вакытта, татарның йоклап ятуын үлемгәтиң дип белдерә. Бу әсәрнең язылуы, сюжеты, формасы турыдан-туры модернга туры килә. Шул ук вакытта әсәрнең журналда тәкъдим ителеше, ягъни текст һәм рәсемнең синтетик формада бирелеше модерн формасының вакытлы матбугатка ничек үтеп керүе турында сөйли. Модерн әдәбият дигәндә, кеше ышанмаслык ят әйберләр эзли башлыйбыз. Ләкин, иң беренче чиратта, әдәбиятның яңартылышын күздә тотарга тиешбез. Шул ук вакытта модерн сүзе яңарыш дигән сүз. Модерн төрле халыкларда төрле исемдә яши. Мәсәлән, Германиядә без аны югендстиль рәвешендә яшәвен беләбез. Мин үзем Германиядә модерн стилендә генә эшләнгән йортлар, шәһәрләр дә күргәнем бар. Кайвакыт модерн бездә булмаган дигән фикерләр ишетәбез. Нишләптер, модерн юнәлешен кеше ышанмаслык бер күренеш буларак карыйбыз. Бу һич тә алай түгел. Модернның татар әдәбиятында билгеләнүе, татар әдәбиятында модернистик әсәрләр барлыкка килүе XX йөз башында татар әдәбиятының Европа, рус әдәбияты белән берлектә үсеш кичерә торган әдәият булуын дәлилли. Татар әдәбиятында модерн юнәлеше булуын дәлилли алабыз икән, ул безнең әдәбиятның үсеш кичерә торган, бай әдәбият булуы хакында гына сөйли.
Тукай мәсьәләсенә бәйле модерн темасына кереп китәргә мөмкин. Габдулла Тукай модернистмы, әллә классик язучымы? Бу сорауга ничек җавап биреп була? Һичшиксез, Тукай – классик язучы. Чөнки ул татар әдәбиятында классик шигърият тудырган шәхес. Ләкин XX йөз башын карыйк. 1905-1907 елларда Габдулла Тукай иҗаты пәйда була. 1907-1909 елларда Тукай иҗаты бөтенләй башка. Әйдәгез, чагыштырып карыйк. Нинди аермалар күрәбез? 1905-07 елларда гарузда язган Тукай тулысы белән силлабикага күчә. 1905-07 елларда иҗатының теле һәркем өчен дә аңлаешлы булмый. 1907 елдан соң Тукай саф татар телендә, гади халык аңлый торган телдә шигырьләр яза башлый. 1095-07 елларда риторик эндәшләр белән язган, ниндидер билгесез бер идеологиягә чакырган Тукай, 1907 елдан соң халкның үз фикерләрен сөйли башлый. Аның шигъриятендә бөтенләй башка мотивлар, башка образлар барлыкка килә. Бу образлар арасында халык авыз иҗатыннан килә торган мотивлар беренче урында тора. 1905-07 елларда шәркый жанрларга йөз тоткан Тукай, тулысы белән Европа тибындагы жанрларга күчә. Модернистмы Тукай? Модернист. Ул тулысы белән татар әдәбиятын үзгәрткән. Ул яңа классик татар әдәбияты барлыкка китерүгә ярдәм иткән. Үзенең иҗаты белән шушы эшне башлап йөргән. Аннан соң тулы бер Тукай мәктәбе барлыкка килгән. Бер яктан, ул – классик язучы, ләкин, икенче яктан, ул – модернист. Ул өр-яңа, моңа кадәр татар әдәбиятында булмаган күренеш хасил иткән. Шуңа күрә модернизм мәсьәләсе шактый катлаулы. Халыкның фикерләү рәвешенә, мәдәниятенә кагылышлы бу мәсьәләгә шактый җитди һәм уйланып якын килергә кирәк. Ул ниндидер башка бер халыктан алган күренешне безнең җирлеккә күчереп кую гына түгел. Ул – безнең тормышыбызны һәм фикерләү рәвешебезне үзгәртү. Әдәбиятыбыз өр-яңа фикерләү юлына килеп төшкн икән, ул тормышны, кешене, яшәешне хаос халәтендә яңа алымнар белән сурәтли башлаган икән, димәк, безнең әдәбиятыбызда яңа күренеш пәйда булган, ул бар, һәм ул яши.
Термин «модернизм» используется в татарском литературоведении совсем недавно. История его использования совсем маленькая, около 15 лет. На протяжении многих лет (это связано с влиянием советского периода на литературу) такие направления, как модернизм и романтизм рассматривались как буржуазное течение в литературе. Они опровергались, как течения защищающие философию идеализма. Поэтому советская идеология направляла всех писать в русле реализма, даже пыталась оценивать произведения, не являющиеся реалистической, как пример реалистического течения. Была попытка убрать такие слова как модернизм и романтизм из литературоведения. Но жизнь постоянно развивается. Изменения, которые начались в 1986 году, имели особое влияние на татарскую литературу. Изменения, начатые М.С.Горбачевым, открыл новую тропу к новым литературным ценностям. В татарскую литературу, культуру и в общественность в целом вернулись ценные материалы, которые до этих дней были запрещены. Эти материалы поменяли все восприятия мира, сформировавшееся в советский период. Модернизм так же был возвращен в татарскую литературу вследствие этих изменений. Когда речь заходит о модернизме, конечно же, необходимо упомянуть о татарском новаторстве. Мир татарского народа на протяжении многих лет (после завоевания Казанского ханства) жил и охранялся в рамках религии. Когда другие народы развивались, мир татарского народа был в застое. По настоящему серьезные изменения в мире татарской культуры начали происходить только во второй половине XIX века. Знаменитые философы и просветители вынесли вопрос о развитии татарского народа на первое место. Итог этого развития они видели достижение одного уровня с Европейскими государствами. Они пытались развиваться посредством просвещения народа, образования, изменения школ и медресе, печати книг и средств массовой информации (то есть газет и журналов). Литература так же считалась одним из средств достижения цели. Направление просвещения в татарском народе развивался в таком направлении: открылись новые медресе (джадитские медресе), появилась группа молодых людей, которые получили образование в заграничных государствах. Просветители считали своей основной целью служение народу. Были попытки открытия новых типографий и выпуска новых газет-журналов. Русская революция 1905 года добавила света в просветительскую деятельность молодых людей. Демократические изменения 1905 года позволили татарам открыть новые газеты и журналы, а так же появилась свобода слова. Пользуясь этим шансом, во многих городах, где жили татары, появились газеты и журналы. В них предлагались литературные, публицистические и научные материалы. Татарская культура после 1905 года напоминала осиное гнездо. Просветительское направление было настолько активным, что проводились разного рода съезды татар, были попытки привнести новые направления других народов в татарскую культуру. Открылись литературные клубы, благотворительные фонды, проводились культурные мероприятия. Произошел резкий скачок в жизни татар. Этот скачок проявляется и появление такого направления, как модерн, модернизм. Появления модернизма можно рассматривать вместе с появлением средств массовой информации (газеты и журналы), с изменениями в науке, в мышлении, с поколением молоды людей, которые хорошо знакомы с русской и Европейской литературой.
Когда говорим о модернизме, конечно же, нужно вспомнить о Гегеле. Гегель рассматривает модернизм, как направление, которое изменило мировосприятие и которое перевернуло жизнь с ног на голову. Гегель считал, что модернизм в каждом народе связан с секуляризацией. То есть напрямую связан с переходом от религиозного мировосприятия к светскому мировосприятию. Многие вопросы, ответ на которые знало религиозное мировосприятие, остались без ответа в светском мировосприятии. Светская философия начала искать ответы на эти вопросы только в то время. Например, один из таких вопросов «Жизнь без Бога», «Жизнь человека в обществе без Бога». Но жизнь без Бога не одно и то же с жизнью без веры. Вера и Бог в этом случаи не являются синонимами и не пользуются параллельно. Религия все объясняет по-своему и по-своему оценивает. В религиозной философии считается, что все в этом мире делается во воле божественной. Человек, пытаясь быть ближе к Богу, становится совершенней и совершенствует мир. Потому что самое совершенное в этом мире – сам Бог. Человек – лишь часть Бога, он стремится к Богу и проходит этап духовного совершенствования. Но в обществе, в котором недавно появилось светское мировосприятие, возникают вопросы о пути совершенствования. Таким образом, появляется литература, культура и творчества модерна.
Когда речь заходит о модернизме в татарской культуре, необходимо упомянуть Дердменда. Потому что первые стихи в направлении модернизма были написаны Дердмендом (1904 год). В то время не было никого, кто делал бы опыты в модернизме. Дердменд привнес поэтику хаоса в татарскую литературу. Он впервые высказал мнение, что понять и распознать мир невозможно. Но Дердменд был по-настоящему религиозным человеком, настоящим мусульманином. Мы не можем найти ни одно доказательство, опровергающее его веру. Но поэт-мусульманин в своем творчестве начал поднимать вопросы, присущие только к философии модернизма. Он начал писать о том, что мир не поддается пониманию, и о том, что мир находится в состоянии хаоса. Вспомним одно из его стихотворений.
Гомерләрдер өелмәктә сагышлар
Урнашкандыр шиддатле кышлар
Һавалар тын. Коеп очра хыма юк
Азан ишетелсә дә, кыйбла нема юк
Простое четверостишие. Но в рамках творчества Дердменда это стихотворение начал нести совсем другой смысл. Герой этого стиха находится в состоянии хаоса. Звучит азан, но нет ориентира. Это и есть описание эмоций человека, жившего в начале ХХ века. Вопросы о мировосприятии, о том, что мир не поддается пониманию, со временем проникают и в татарскую прозу. Язык прозы намного ближе к народу. В прозе философия модерна начала звучат совсем иначе. Фатих Амирхан был одним из тех, чье влияние на татарскую литературу (внесение модернистических нот в литературу) было одним самых сильных. В то же время Фатих Амирхан писал и в направлении реализма и романтизма. Но произведения «Татар кызы», «Бер хәрәбәдә» являются произведениями чистого модернизма. Рассказ «Бер хәрәбәдә» подчеркивает мысль, что жизнь коротка, что красота, счастье и сам человек со временем исчезают. Таким образом, в произведении противопоставляются религиозная и светская философия. Произведение «Татар кызы» повествует, что подчинение духовной свободы человека определенным законам является самой страшной трагедией. А подчинение духовной свободы человека является одним из требований ислама. Именно эти находки и являются доказательством того, что татарская литература не отставала от Европейской литературы.
Когда говорим о татарской литературе направления модернизма, всегда вспоминаем писателях и поэтах, которые писали в стиле модерна. Г.Рахим, А.Тангатаров, М.Ханафи-Каймышев, Ф.Амирхан, Ш.Камал, Г.Ибрагимов.
Литература начала ХХ века очень красива и богата. Некоторые личности находят в модернизме новый путь литературы. Они пытаются привнести в татарскую литературу модернизм. Джамал Валиди рассматривал этот вопрос с теоретической точки зрения. Он считал, что модернизм может расцвести в татарской культуре. В 1912 году появляется журнал «Аң». Среди редакторов этого журнала были Габдулла Тукай и Фатих Амирхан. Главным редактором журнала был Ахметгерей Хасани, владелец знаменитой типографии «Гасыр». Журнал «Аң» начинает свою работу словами «Без 5елны уяндык таң белән». Редакторы журнала считали своей главной целью привнести модернизм в татарскую культуру. В каждом номере журнала печатались произведения, направления модерна. С первого номера журнала можно было увидеть модернистические эксперименты. В первом номере предлагалось произведение Ф.Амирхана «Шәрык йоклый». Рядом с произведением был рисунок Леконта де Ноэля. Это произведение обвиняло народ (татар) в том, что он находится в глубоком сне. Говорилось, что пока другие народы проснулись ото сна, развиваются, татары спят и умирают. Сюжет, манера и форма произведения полностью совпадают канонам модернизма.
Когда говорим о направлении модерна в литературе, сразу же представляем себе что-то непонятное, то, чего не может быть в реальной жизни. Но, в первую очередь, мы должны представлять о новизне в литературе. Модерн это – новизна. Модерн в разных народах живет под разным наименованием. Например, в Германии модернизм называют югендстиль. В Германии есть дома, даже целые города, построенные в стиле модерн.
Наличие в татарской литературе начала XX века произведений направления модерна является одним из фактов того, что татарская литература была на одном уровне с Европейской литературой.
Был ли Габдулла Тукай модернистом? Или все таки он был классиком? Как ответить на этот вопрос? Конечно же, Тукай – классик. Потому что он создал классические стихотворения. Но, давайте, рассмотрим начало 20 века. В 1905-1907 годах творчество Тукая выходит в народ. Но уже в 1907-19099 годах его творчество совсем другое. В 1905-1907 годах Тукай писал, используя гаруз (стихосложение). А к 1907 году он переходит к силлабике. В 1907-1909 годах язык поэзии Тукая становится понятным всем, ближе к народу. Тукай начал писать о проблемах, которые волновали народ. В его поэзии появляются новые мотивы, образы. Среди этих образов первое место занимают фольклорные мотивы. К 1907-1909 годам Тукай полностью переходит к европейским жанрам. Модернист ли Тукай? Да, модернист. Он полностью изменил татарскую литературу. Он помог создать новую татарскую классическую литературу. После него появляется целая школа Тукая. С одной стороны, Тукай – классик, а с другой стороны он – модернист.
Именно поэтому, вопрос о модернизме своеобразен и сложен. Это не просто привнесение чего-то чужого в нашу местность и в нашу культуру. Это есть изменение жизни и образа мышления.